Saç dökülmesi sık rastlanan bir rahatsızlık olup, hemen hemen tümümüz hayatımızın belirli bir döneminde bu sorun ile karşılaşmışızdır. Dış görüntümüzün önemli bir bölümünü oluşturan saçlardaki problemler hem fiziksel, hem psikolojik olarak rahatsızlık yaratır
Erkek Tipi
Androjenler (testosteron, dihidrotestosteron) erkek tipi saç dökülmesi oluşumunda gereklidir. Erkek tipi saç dökülmesinde kalıtsal gen geçişi esastır. Erkek tipi saç dökülmesi olan erkeklerde saç kaybı, ergenliğe geçiş sonrası androjenlerin yükselmesi ile herhangi bir zamanda başlayabilir.
Genellikle ilk değişiklik şakak ve alın köşe bölgelerindeki gerilemedir. Bu gerileme erişkin erkeklerin %95'inde görülür. Bu oran içerisinde sadece şakak ve alın köşe bölgelerindeki gerileme ile kalan daha ileri safhalara geçmeyen erkekler de vardır.
Saç kaybının yaş artışı ile sınırlanma eğilimine rağmen, erken yaşta erkek tipi saç dökülmesi olan erkeklerde saç kaybının miktarı ve gidişinin öngörülebilmesi mümkün değildir. Genel olarak, saçlarını 20'li yaşlarında kaybedenlerde, saç dökülmesinin ileri derecede olacağı söylenebilir. Bazı erkeklerde, erkek tipi saç dökülmesi'nin başlaması 40'lı yaşlara kadar gecikebilir. Hatırlamada kolaylık olarak genellikle yaş ile dökülme yüzdesi rakamı karşılaştırılabilir. Bu oran kullanılarak 50'li yaşlarındaki bir erkekte %50 oranında değişen derecelerde erkek tipi saç dökülmesi görülmesi beklenebilir.
Erkek tipi saç dökülmesi oluşumunda androgenlerin gerekliliği ortaya konmuştur. Erkek tipi saç dökülmesi oluşması için mevcut androgen miktarının normalden daha Fazla olması gerekli değildir.
Androgenler normal miktarda bile olsalar eğer saç dökülmesi geni mevcutsa, erkek tipi saç dökülmesi oluşacaktır.
Koltukaltı ve pubis kıllarının gelişimi testosterona bağımlıdır. Sakal gelişimi ve erkek tipi saç dökülmesi dihydrotestosterona (DHT) bağımlıdır.
Testosteron, 5a-reductase enzimi ile DHT'ye dönüşür. Reseptörler androgenleri bağlayan hücrelerin üzerinde bulunurlar. Bu reseptörlerin DHT'ye, testosteron'a, östrojen'e ve progesteron'a afinitesi vardır. DHT reseptöre bağlanarak hücrenin içine girer ve hücrenin nukleusunda DNA tarafından protein oluşumunu etkiler. Sonuç olarak saç folikülünün büyümesi durur.
Erkek tipi saç dökülmesinde saç gövdeleri giderek minyatürleşirler, zaman içinde çapları ve boyları azalır. Etkilenen alanda zamanla süreç tamamlanır ve ince (vellus) saçlar (tüyler) alanı kaplar.Minyatürizasyon ile pigment (renk) oluşumu da sonlanır, ince saçların rengi açılır. Açık renk ve minyatürleşmiş saçlar ile bölge açık görülür. Zamanla, bu bölgedeki tüm saç folikülleri tamamen kaybedilir.
Erkek tipi saç dökülmesi kalıtsal bir durumdur ve gen hem anne hem de baba tarafından geçebilir. Kalıtsal geçişin sadece anne tarafından olduğuna dair inanış tamamen yanlıştır.
Özetle, erkek tipi saç dökülmesi (Androgenetic Alopecia) androgenlerin normal miktarlarda olduklarında oluşabilen genetik bir durumdur. Gen anne ya da baba tarafından geçebilir. Saç dökülmesinin başlangıcı, oranı ve derecesi önceden belirlenemez. Dökülme yaşla birlikte artar ve ilerleyicidir.
Kadın Tipi
|
Kadın tipi saç dökülmesi aşağıdaki nedenlerle erkek tipi saç dökülmesinden farklıdır. |
||||
|
Alın köşelerinde açılma (gerileme) erkeklere oranla çok az görülür. Kadınlarda saç çizgisi genellikle yerini korur. Erkeklerdeki gibi tüm saçlı deride saç dökülme riski vardır. |
|
|
|
|
|
Erkeklerdeki önden açılmaya zıt olarak kadınlarda genel bir seyrelme görülür. Kadınlarda da erkeklerdeki kadar sık görülmektedir. Kadınlardaki saç kaybı özellikle menapoz döneminde belirginleşir. Androgenler, erkeklerde saç kaybı oluşturan aynı mekanizma ile kadınlardaki saç kaybından sorumludur. Kadınlar, overler ve adrenal bez ile az miktarda androgen üretirler.
|
||||
|
|
|
|||
|
Sonuç; total saç kaybından ziyade saç yoğunluğunda azalmadır. Saç büyüme siklusu erkeklerdeki gibi etkilenir. Büyüme (anagen) fazı kısalarak kısa saçlarda artış ve dinlenme (telogen) fazı artarak saç seyrekliği görülür. Saç kaybının, anormal hormon azlığı ya da fazlalığından olduğu düşünülüyorsa, hormon seviyeleri ölçülmelidir. |
||||
Diğer Sebepler
Bölgesel saç dökülmesi (Alopecia Areata)
Alopecia areata, herhangi bir alanda saç kaybı oluşturabilen, tekrarlayıcı bir hastalıktır. Alopecia areata'nın en yaygın şekli, yuvarlak veya oval şekilde görülür ve en çok saçlı deri ve kaşlarda dikkati çeker. Saç genellikle 6 ay ila bir yıl içinde yeniden büyür. Hastaların çoğunda gelecekte de aynı bölgede saç dökülmesi görülür. Yuvarlak veya oval, genellikle bozuk para büyüklüğündeki saç kaybı, tüm saçların kaybına kadar ilerleyebilir (alopecia totalis). Alopecia areata'nın sebebi bilinmemektedir fakat genellikle otoimmun bir hastalık olduğu düşünülmektedir (vücut saç foliküllerini tanımaz ve onlara saldırır). Hastalar, hastalık nedeni olarak sıklıkla stres ve kaygıyı suçlarlar. En yaygın tedavi topikal yada injeksiyonla uygulanan steroidler iledir (cortison). Tedavi sonucu eğer Alopecia areata bir yıldan daha az sürmüş ise iyidir, daha uzun sürmüş ise kötüdür (özellikle erişkinlerde). Minoxidil saçların yeniden çıkmasına yardım edebilir. Bu hastalıkta cerrahi tedavi tavsiye edilmez.
Çekilmeye bağlı saç dökülmesi (Traction Alopecia)
Traction Alopecia saç foliküllerinin kronik çekilmesi ile oluşur. Sıklıkla kadınlarda, saçları sıkıca bağlama ve benzeri uygulamalar ile oluşur. Genellikle saç çizgisi boyunca oluşur. Saç protezi kullanan erkekler, eğer protezi uzun süre aynı yere tutturursa, bu bölgede de kronik çekilmeye bağlı saç kaybı görülür. Trichotillomania, bir grup akıl hastalığında (compulsive), hastaların saçlarını çekip kopartması ile oluşan, sıklıkla acaip şekilde görünen bir saç kaybı tipidir. Uzun süren bir trichotillomaniada kalıcı bir saç kaybı oluşabilir.
Nedbe dokusu nedeni ile saç dökülmesi
Tüm nedbe dokusu oluşturan sebepler saç folikülüne de hasar verebilir ve saç dökülmesine neden olur. Oluşan saç dökülmesi (kellik) kalıcıdır, geriye dönmez. Nedbe dokusu oluşturarak saç dökülmesine sebep olan hastalıklar şunlardır:
Overler ve adrenal bez dışında androgenlere dönüştürülen prehormonlar da overlerde oluşturulur. Kadınlar, kadın tipi saç dökülmesi nedeni ile nadiren bir bölgede saçlarının tamamını kaybederler. Eğer kaybederler ise sebep olarak altta yatan patolojik bir başka neden aranmalıdır. Kadında, içinde etkilenmeyen saç bölgeleri olan, saç folikülü minyatürizasyonu gelişimi daha nadirdir. Normal kalınlıktaki saçlar, ince, küçük çaplı saçlarla karışık olarak bulunur.